آینده پژوهی با استفاده از تکنیک پویش محیطی

سازمانها برای انجام امور روزمره و نیز دست زدن به ابتکارات و نوآوریها، ناگزیر از آگاهی هر چه بیشتر و سریع تر نسبت به ماهیت محیط کنونی و آیندهی پیش روی خود میباشند .در میان تکنیکهای مختلفی که برای این منظور وجود دارد میتوان به تکنیک پویش محیطی اشاره نمود.
پویش محیطی بستر بروز و تجلی توانمندی های سازمان میباشد و فرصتها، منابع، تعاملات و سایر شرایط و زمینههای بقاء و نوآوری را برای سازمان فراهم میسازد

پویش محیطی به زعم برخی صاحبنظران، مساله اصلی مدیران ارشد در بسیاری از سازمان های امروزی می باشد. اهداف نظام پویش محیطی به صورت کلی شامل پیگیري اتفاقات و روندهاي علمي، فني، اقتصادي، اجتماعي و سیاسي مهم براي سازمان، تعیین فرصت ها و تهدیداتي که هر یک از این روندها براي سازمان به ارمغان مي آورند

پویش محیطی از چهار گام یا مرحله اصلی تشکیل شده است. درگام اول، حیطه و عمق پویش محیطی مشخص می گردد. تعیین حیطه و عمق پویش محیطی با مراجعه به دو عامل، مراجعه به امر واقع و مراجعه به خبرگان قابل پاسخگویی است. درگام دوم، منابع دانشی و ابزارهای بهره برداری کشف و خلق می شوند. این گام، به مثابه پاشنه آشیل پویش محیطی است و بزرگ ترین مشکل آینده پژوهی نیز همین نکته است که گاهی به دلیل گستردگی موضوع پویش، راه اندازی یک سیستم اجتماعی- تکنیکی ضرورت خواهد یافت. درگام سوم، از منابع دانشی بهره برداری می شود. پس از شناسایی و خلق منابع دانشی، بهره برداری از آن ها با استفاده از ابزارهای مختلف امکان پذیر می شود. و در نهایت در گام چهارم،
داده ها مورد تحلیل قرار گرفته و مدیریت مبانی شناختی – هنجاری صورت می پذیرد در این مرحله، دغدغه اصلی پویشگر، مدیریت مبانی شناختی- هنجاری خواهد بود. و اما روش هاي مختلفی براي دیده باني و پویش محیطي وجود دارد .که از آن جمله می توان به روش سامانه پویش محیط کسب وکار، روش کوئست، روش سازوکارهاي پویش محیطی، روش چارچوب درك علایم آینده (اف اس اس اف) اشاره نمود.

که هر کدام از این روش ها در سازمان های امروزی از جمله سازمان های بخش سلامت می توانند به کار گرفته شوند. در سال 2016انجمن بیمارستانی امریکا در جهت ارتقاء بخش سلامت از تکنیک پویش محیطی استفاده کرد .تا با شناخت و درك چشم انداز بهداشت و درمان، مسائل مهم و روندهای در حال ظهور سازمان، بتوان آینده را پیش بینی نموده و همگام با تغییرات گام برداشت.

اما با تمام فواید این تکنیک، موانعی هم بر سر راه اجرایی شدن آن وجود دارد. قابل تببین نبودن شواهد و امکان پذیر نبودن ارائه نظریه ، شوك هاي برونزا، ابهام در مفاهیم و رویکردها، عدم اطمینان مدیران به روندهای آینده نگری، منابع کمیاب، عوامل روانی( از قبیل ترس، قدرت ) از محدویت های اجرای موفقیت آمیز پویش محیطی محسوب می گردد. دی و شومیکز معتقدند که بزرگترین چالش های پیش روی یک سازمان در زمینه پویش محیطی، مواردی است که به چشم نمی آیند و از همین رو درك این تهدیدات و برآورد فرصت ها، مستلزم نگاه دقیق تری نسبت به محیط پیرامون می باشد.

با وجود همه ی محدودیت ها و موانع پیش روی اجرای پویش محیطی، در صورت اجرایی شدن آن، مزایای زیادی برای سازمان ها به ارمغان خواهد آورد. در طی چند سال اخیر این اتفاق نظر میان صاحبنظران به وجود آمده است که تغییر، ویژگی بارز دنیایی است که در آن زندگی میکنیم و در آینده با آن مواجه خواهیم بود. در واقع دنیای ما به دلیل رشد تعداد بازیگران، افزایش میزان تعاملات و تاثیرپذیري آنها از یکدیگر، و همچنین به دلیل ازدیاد بی سابقه حجم و سرعت اطلاعات در دسترس، بسیار پیچیده تر و متلاطم تر از گذشته شده است. می توان گفت که در چنین محیط متلاطم و پویایی، موضوع پویش محیطی در سال هاي اخیر مورد توجه جدي تري قرار گرفته و روش ها جدیدتري نیز براي آن ارایه شده
است .پویش محیطی، یکی از فعالیتهاي کلیدي در مطالعه آینده است.

منلع: فصلنامه مطالعات راهبردی سیاستگذاریعمومی، دوره ششم، شماره21 ،زمستان 95